پوشش وحجاب درآيين يهود
همه مورخان از حجاب سخت زنان يهودي سخن گفتهاند.35 ويل دورانت ميگويد:
گفتوگوي علني ميان ذكور و اِناث، حتّي بين زن و شوهر از طرف فقهاي دين ممنوع گرديده بود.....دختران را به مدرسه نميفرستادند و در مورد آنها كسب اندكي علم را به ويژه چيز خطرناكي ميشمردند. با اين‌همه تدريس خصوصي براي اِناث مجاز بود.36
نپوشاندن موي سر، خلافي بود كه مرتكب آن را مستوجب طلاق ميساخت.37
زندگي جنسي آنان، عليرغمِ تعدد زوجات، به طرز شايان توجّه، منزّه از خطايا بود. زنان آنان، دوشيزگاني محجوب، همسراني كوشا، مادراني پُرزا و امين بودند و از آنجاكه زود وصلت مي‌كردند، فحشا به حدّاقل تخفيف پيدا ميكرد.38
تورات تشبه مرد و زن به يكديگر را نهي نموده، ميگويد: متاع مرد بر زن نباشد و مرد لباس زن را نپوشد؛ زيرا هر كه اين را كند، مكروهِ خداوند خداي توست.39
خداوند ميگويد: از اين جهت كه دختران صهيون متكبرند و با گردن افراشته و غمزات چشم راه ميروند و به ناز ميخرامند و به پايهاي خويش خلخالها را به صدا ميآورند* بنابراين، خداوند فرق سر دختران صهيون را كَلْ خواهد ساخت * و در آن روز، خداوند زينت خلخالها و پيشانيبندها و هلالها را دور خواهد كرد* و گوشوارها و دستبندها و روبندها را * و دستارها و زنجيرها و كمربندها و عطردانها و تعويذها را * و انگشترها و حلقههاي بيني را * و رخوت نفيسه و رداها و شالها و كيسهها را * و آينهها و كتان نازك و عمامهها و برقعها را * و واقع مي‌شود كه به عوض عطريّات، عفونت خواهد شد و به عوض كمربند، ريسمان و به عوض مويهاي بافته، كَلي و به عوض سينهبند، زنّار پلاس و به عوض زيبايي، سوختگي خواهد بود * مردانت به شمشير و شجاعانت در جنگ خواهند افتاد * و دروازههاي وي، ناله و ماتم خواهند كرد و او خراب شده، بر زمين خواهد نشست.40
افزون بر اين در كتاب مقدس، وجوب پوشاندن موي سر41 لزوم پرهيز از زنان فريب‌كار و بيگانه:42
نهي از لمس و تماس43 و واژه چادر44 نقاب45 و برقع46 آمده است.
به عنوان مثال، در ميشنه تورات از جمله مواردي كه مرد موظف است براي زنِ خود تهيه كند، پوشش سر است47.48
در حكم سخت‌گيرانه تلمود، اگر رفتار زن فضيحت‌آميز باشد، شوهر حق دارد او را بدون پرداخت مبلغ مهريه طلاق دهد و زناني كه در موارد زير به رفتار و كردار آنها اشاره مي‌شود، ازدواجشان باطل است و مبلغ مهريه به ايشان تعلّق نميگيرد؛ زني كه از اجراي قوانين ديني يهود سرپيچي مي‌كند، براي مثال، بدون پوشاندن سرِ خود، به ميان مردان ميرود؛ در كوچه و بازار پشم ميريسد و با هر مردي از روي سبك‌سري به گفتوگو ميپردازد، زني كه در حضور شوهر خود، به والدين او دشنام ميدهد و زن بلندصدا كه در خانه با شوهر خود به صداي بلند درباره امور زناشويي صحبت مي‌كند و همسايگانِ او ميشنوند كه چه ميگويد.49 زن عاقل خانه خود را بنا مي‌نمايد. اما [زن] ابله آن را با دست‌هاي خود ويران مي‌نمايد.50
برخورد حضرت موسي(ع) به سبب رعايت حيا و عفت با دختران شعيب، كه به آنان فرمود، تا پشت سر او حركت كرده و از پشت سر، او را به منزل پدرشان هدايت كنند و نيز، سيره عملي يهوديان مبني بر استفاده از چادر و برقع و روبند،51
تفكيك و جدا بودن محل عبادت زنان از مردان در كنيسه، ناشايسته شمردن اشعاري كه در تمجيد زيبايي زنان سروده شده است و ايراد خطابه توسط زنان از پشت پرده، همگي بيانگر كيفيت شديد و سخت‌گيرانه حجاب نزد يهوديان است. همچنين ممنوعيت زن در فعاليت‌هاي اجتماعي و مجاز نبودن به اخذ شغل اجرايي و قضايي، تأكيدي است بر اين مطلب.52
مستندات فقهي حجاب و پوشش در آيين يهود
رعايت عفت و حجاب توسط زنان انبياء و بزرگان بني‌اسرائيل در تورات كنوني و تلمود كاملاً مشهود است؛ به طوري كه رعايت نكردن عفت، يكي از عوامل نزول عذاب الاهي بر بني‌اسرائيل دانسته شده است. «زن نيكوسيرت، عزت را نگاه مي‌دارد. مثل نيرومندان كه اموال را محافظت مي‌نمايند»53
در بخش ناشيم از كتاب ميشنِه، نوشتة ابن ميمون چنين آمده است. مرد، لازم است لباسي را براي پوشش سر و پيشاني و حتي چشم زن تهيه كند.54و55
همان‌طوركه روشن شد، قانون سخت حجاب زنان يهودي، به اعتراف مورخان، غير قابل انكار است. اصليترين كتاب فقهي يهوديان كه تلمود نام دارد، بر لزوم پوشاندن سر از نامحرمان، لزوم سكوت زن و پرهيز از هرگونه آرايش براي ديگر مردها، پرهيز از نگاه زن به مردان بيگانه، اجتناب از نگاه مرد به زنان نامحرم و لزوم پرهيز از هر امر تحريكآميز، تأكيد شده است.گفتوگوي علني ميان ذكور و اِناث، از سوي فقهاي دين ممنوع شده است. هر چند اين مقدار از ممنوعيت ممكن است از فرهنگ زمان يا مكان در فقه يهوديت تأثير گرفته باشد. تورات تشبه مرد و زن به يكديگر را نهي كرده و ميگويد: متاع مرد بر زن نباشد و مرد لباس زن را نپوشد؛ زيرا هر كه اين را كند، مكروهِ «يَهْوَه» خداي توست.56
بيحجابي، سبب نزول عذاب معرفي شده است. طبق قوانين يهودي، عدم رعايت عفت عمومي، داراي مجازات بوده و حجاب از ضروريات زندگي زنان خصوصاً زنان متأهل است. اگر عفت عمومي‌از سوي مرد يا زن آسيب ببيند، براي هريك از آنها كيفر و تنبيه در نظر گرفته شده است.57
حجاب افراطي و تفريطي در يهود
گفتوگوي علني ميان ذكور و اِناث، حتّي بين زن و شوهر از سوي فقهاي دين ممنوع شده بود... دختران را به مدرسه نميفرستادند و در مورد آنها كسب اندكي علم را به ويژه چيز خطرناكي ميشمردند. در تفسيري ديگر بيان شده كه چون محيط فعاليت زن، در خانه او بود، اين ترس در ميان بود كه اگر زن، وقت و نيروي خود را صرف تحصيل علم كند، ممكن است به امور خانه‌داري نرسد.58
نپوشاندن موي سر، خلافي بود كه مرتكب آن را مستوجب طلاق ميساخت. اين نگاه افراطي در جامعه ديني و فرهنگي زمان يهود، محدوديت زنان را در عرصه‌هاي شدت مردسالاري آن دوران مي‌رساند كه بعضاً از ممنوعيت مدرسه دختران كاملاً آشكار است.59
اما اين افراط ادامه نيافت. علي‌رغم نظام سخت‌گيرانه حجاب در يهوديت، پس از رنسانس و تحولات اجتماعي اروپا و ايجاد فضاي دين‌گريزي در غرب، شعائر ديني از جمله سنت رعايت پوشش عفيفانه، رو به ضعف نهاد و زنان يهودي تحت تأثير فضاي اجتماعي دوران تجدد، بعضاً حجاب خود را كنار گذاشته و از كلاه‌گيس به عنوان شكلي از پوشش سر استفاده كردند. اكنون بسياري از بانوان يهودي ارتودكس در اسرائيل از پوشش سر استفاده مي‌كنند. در واقع شايد آن تفسيري كه بي‌ميلي رهبران مذهبي يهود را در خصوص اموري مانند تحصيلات عاليه ابراز مي‌كردند، تحقق يافت؛ زيرا دليل آنان اين بود كه آميخته شدن زن و مرد موجب فساد اخلاقي بي‌بند و باري و خيانت مي‌شود.60
گونه‌هاي حجاب در يهود
با توجه به آنچه گذشت مي‌توان گونه‌هايي از حجاب را اين چنين اقتباس كرد:
1. حجاب پوششي:مطابق مبناي حجاب در شريعت يهود، كاربرد واژه «چادُر» و «برقع»، كه به معناي روپوش صورت است، كيفيت پوشش زنان يهودي را نشان ميدهد، و بر لزوم پوشاندن سر از نامحرمانو پرهيز از هرگونه آرايش براي ديگر مردها، تأكيد شده است.61
2. حجاب رفتاري: مطابق آيين يهود، خداوند دختران متكبري را كه با گردن افراشته و غمزات چشم راه ميروند و به ناز ميخرامند و به پايهاي خويش خلخالها به صدا ميآورند، خداوند فرقه‌ها سر آنان را در آخرت، كَلْ خواهد ساخت و آنان كه از آرايش و عطر استفاده كردند، به عوض عطريّات، عفونت، و به عوض كمربند، ريسمان، و به عوض مويهاي بافته، كَلي، و به عوض سينهبند، زنّار پلاس، و به عوض زيبايي، سوختگي نصيب‌شان خواهد بود.62
3. حجاب گفتاري: در دين يهود، شواهدي وجود دارد كه رعايت عفت و حجاب گفتاري را تأييد مي‌كند؛ در گنجينه تلمود نقل شده است: زني كه از اجراي قوانين ديني يهود سرپيچي مي‌كند، براي مثال، با هر مردي از روي سبك‌سري به گفتوگو ميپردازد، زني كه در حضور شوهر خود، به والدين او دشنام ميدهد و در خانه با شوهر خود به صداي بلند درباره امور زناشويي صحبت مي‌كند و همسايگانِ او ميشنوند كه چه ميگويد، شوهر حق دارد او را بدون پرداخت مبلغ مهريه طلاق دهد.63زن ممتار از براي شوهرش تاج است.64
35. عبدالرسول عبدالحسن الغفّار، المرأة المعاصره، ص40.
36. ويل دورانت، تاريخ تمدن، ج 12، ص 66.
37. همان، ج12، ص62.
38. همان، ص63.
39. عهد عتيق، سفر توريه مثني، باب 22، فقره 5.
40. تورات، كتاب اشعياء نبي، باب سوم، فقره 16 ـ 26.
41. عهد عتيق، سفر اعداد، باب 5، فقره 18.
42. همان، كتاب روث، باب دوم، فقره 8 ـ 10.
43. همان، كتاب امثال سليمان نبي، باب ششم، فقره 1 ـ 10 و 20 ـ 26.
44. همان، مدرك، باب سوم، فقره 15.
45. همان.
46. همان، كتاب سرودسليمان، باب 4، فقره 1.
47. She is granted a belt for her loins, a cap for her head and new shoes on each festival.
48. Halacha 1،Mishneh Torah , Sefer Nashim , Ishut , Chapter Thirteen.
49. كهن ابراهام، گنجينه‌اي از تلمود، اميرفريدون گرگاني، ص186.
50. عهد عتيق، كتاب امثال سليمان نبي، باب14، فقره2.
51. همان، سفر پيدايش،باب 38، فقره 15.
52. سالتز آدين اشتاين، سيري در تلمود، ترجمه باقر طالبي دارابي، ص205.
53. عهد عتيق، كتاب امثال سليمان، نبي، باب 11، فقره 17.
54. he is obligated to provide her with ornaments ـ e.g., colored cloths to wrap her head and forehead, eye...
55. Halacha 1،Mishneh Torah , Sefer Nashim , Ishut , Chapter Thirteen
56. عهد عتيق، سفر تثنيه، باب 22، فقره 5.
57. همان، سفر تثنيه، باب22،فقره6 ـ 30.
58. ابرهام کهن، گنجينه‌اي از تلمود، ص198.
59. عبدالوهاب المسيري، دايرة المعرف يهود، يهوديت و صهيونيسم، ص265.
60. ابرهام کهن، گنجينه‌اي از تلمود، ص198.
61. عهد عتيق، سفر پيدايش، باب 38، فقره 15.
62. تورات، كتاب اشعياء نبي، باب سوم، فقره 16 ـ 26.
63. ابرهام كهن، گنجينه‌اي از تلمود، ص186.
64. عهد عتيق، كتاب امثال سليمان نبي، باب12، فقره28.